Πολλά περιστατικά βίας και καταστολής των τελευταίων ετών μας κάνουν να στεκόμαστε σκεπτικοί/-ες απέναντι σε αυτό το ερώτημα. Ο όρος «δημόσιος» παραπέμπει βέβαια ακόμη σε πλατείες, δρόμους, γέφυρες και άλλα σημεία που «δικαιούμαστε» να πατούμε χωρίς να πληρώνουμε, έχουν όμως από καιρό απωλέσει τον ουσιαστικά δημόσιο χαρακτήρα τους, τη δυνατότητα δηλαδή που έχει ο πολίτης να τον αξιοποιεί, παρεμβαίνοντας δυναμικά σε αυτόν.
Τα τελευταία χρόνια οι πολλαπλοί περιορισμοί στη ζωή μας και την καθημερινότητά μας, ανέδειξαν με έντονο τρόπο την τεράστια σημασία του δημόσιου ελεύθερου χώρου, των αλσών, των μικρών και μεγάλων πλατειών. Στις πλατείες μαζεύονταν και μαζεύονται τα μικρά παιδιά για να παίξουν, να μιλήσουν, να κοινωνικοποιηθούν. Τα πιο μεγάλα παιδιά για να συναντήσουν τους συνομηλίκους τους, να αστειευτούν, να φτιάξουν παρέες, να ερωτευτούν. Οι πλατείες ήταν και είναι επίσης διαχρονικά χώρος πολιτικής και κοινωνικής συνύπαρξης.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια και με πρόσχημα τον covid, πάρκα, πλατείες και πεζόδρομοι, καταλαμβάνονται ολοένα και περισσότερο από τραπεζοκαθίσματα καταστημάτων της εστίασης, ιδιωτικοποιώντας ουσιαστικά το δημόσιο χώρο, ενώ οι διαρκείς παρατάσεις για τη συνέχιση της κατάληψής του, φανερώνουν την προσπάθεια να εδραιωθεί το επιχειρηματικό μοντέλο σε αυτούς. Τελικά, αν δεν … πληρώσεις, δεν μπορείς να «χρησιμοποιήσεις» τον δημόσιο χώρο (!)
Την αμφισβήτηση της έννοιας «δημόσιος» έρχεται να επιβεβαιώσει ένα περιστατικό που έλαβε χώρα το Σάββατο 1η Οκτωβρίου στην πλατεία Αναξαγόρα στη Νέα Ιωνία. Στην πλατεία αυτή ήταν προγραμματισμένο να λάβει χώρα ένα γλέντι με την πρωτοβουλία της Εργατικής Λέσχης Νέας Ιωνίας «Υδραγωγείο», για το οποίο είχε ενημερωθεί (όπως συνηθίζεται) η δημοτική αρχή. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά υπήρξαν αντιρρήσεις από την δημοτική αρχή και τη δήμαρχο κ Θωμαϊδου, αναφορικά με την πραγματοποίηση της εκδήλωσης, οι οποίες φάνηκε πως κάμφθηκαν όταν το ζήτημα ήρθε στο δημοτικό συμβούλιο. Μάλιστα δόθηκαν και καρέκλες από τον δήμο, οι οποίες θα επιστρέφονταν μετά τη λήξη της δράσης. Παρ’ ότι όμως φαινομενικά υπήρχε έγκριση από τον δήμο, ουσιαστικά υπήρξε μια προσπάθεια άσκησης ελέγχου και επίδειξης ισχύος αναφορικά με τη χρήση του χώρου. Αυτό έγινε εμφανές από πολύ νωρίς όταν δέκα περίπου μέλη της εργατικής λέσχης βρίσκονταν στο χώρο για τις απαραίτητες προετοιμασίες, ώστε να φιλοξενηθεί ο κόσμος που θα προσερχόταν. Προτού καλά καλά ξεκινήσουμε γύρω στις 7μμ, εμφανίστηκαν δύο αστυνομικοί ζητώντας πληροφορίες για τα άτομα που θα προσέλθουν και την ώρα λήξης της συνάθροισης, επισημαίνοντας ότι αν παραταθεί μετά τις 10μμ θα τον βρούμε αντιμέτωπο.
Επιπλέον, ζητούσε όνομα και στοιχεία υπευθύνου για την εκδήλωση επικαλούμενος τον νόμο 4703/2020, περί απαγόρευσης συγκεντρώσεων (!) που ψηφίστηκε από την ΝΔ στο διάστημα της σκληρής καταστολής που βιώσαμε εν μέσω πανδημίας και που στην παρούσα φάση εντείνεται διαρκώς. Ήταν προφανές ότι η σύσταση που ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι έκανε ήταν κατευθυνόμενη και καθόλου τυχαία (με το άρθρο 10 του συγκεκριμένου νόμου ζητείται η γνώμη του δημάρχου από την αρμόδια αστυνομική αρχή για την επιβολή περιορισμών ή την απαγόρευση δημόσιας υπαίθριας συγκέντρωσης), παρ’ ότι απέφευγε να απαντήσει σε αυτό.
Τελικά, το γλέντι ολοκληρώθηκε με επιτυχία και ο κόσμος -ιδιαίτερα της γειτονιάς- που παρευρέθηκε φάνηκε να το απολαμβάνει.
Σε μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής κρίσης, οι δημόσιοι χώροι πέραν όλων των άλλων, μας προσφέρουν ανάσες ελευθερίας, αλλά και έναν διαφορετικό τρόπο ψυχαγωγίας.
Το ερώτημα, ωστόσο, για το δικαίωμα των δημοτών και των πολιτών ευρύτερα στη δημιουργική χρήση των δημόσιων χώρων, όπως και η αμφισβήτηση του δικαιώματος στη συγκέντρωση, παραμένουν και είναι πιο κρίσιμα από ποτέ σε μια χώρα με τον κόσμο να στενάζει από χρέη, υπεκοστολογημένα κοινωνικά αγαθά, ενώ χρήματα για ψυχαγωγία σίγουρα δεν περισσεύουν!
