Η ψυχική υγεία και οι ψυχικές διαταραχές έχουν αναδειχθεί σε ένα από τα βασικά κοινωνικά ζητήματα του 21ου αιώνα. Η πανδημία του Covid-19 ήρθε να πλήξει κοινωνίες ήδη ψυχοκοινωνικά και οικονομικά επιβαρυμένες, μετά από περισσότερα από δέκα χρόνια οικονομικής κρίσης, περικοπών και διάλυσης κοινωνικών υπηρεσιών. Το πένθος, η απομόνωση, η απώλεια εισοδήματος, η ανασφάλεια και ο φόβος έχουν πυροδοτήσει την εμφάνιση προβλημάτων ψυχικής υγείας ή έχουν επιδεινώσει τα ήδη υπάρχοντα.
Πρόσφατες εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δείχνουν ότι ένας στους 8 ανθρώπους παγκοσμίως πάσχουν από μία ψυχική διαταραχή, περισσότεροι από τριακόσια πενήντα εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από κατάθλιψη παγκοσμίως, ενώ περίπου οκτακόσιες χιλιάδες άτομα αυτοκτονούν κάθε χρόνο.
Στα ανεπτυγμένα κράτη οι διαταραχές ψυχικής υγείας είναι η κύρια αιτία μείωσης του προσδόκιμου ζωής αμέσως μετά τις καρδιαγγειακές παθήσεις και τον καρκίνο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 27% του ενήλικου πληθυσμού ηλικίας μεταξύ δεκαοκτώ και εξήντα έχουν αντιμετωπίσει επιπλοκές ψυχικής υγείας, ενώ την περίοδο της πανδημίας, η ήδη επιβαρυμένη ψυχική υγεία του πληθυσμού επιδεινώθηκε δραματικά.
Η ραγδαία αποδόμηση του βιοτικού επιπέδου, των εργασιακών σχέσεων και του όποιου κράτους πρόνοιας υπήρχε, έχει σπρώξει εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου σε καταστάσεις απελπισίας και ποικίλες μορφές ψυχικής οδύνης. Οι πάσχοντες από προβλήματα ψυχικής υγείας βλέπουν τους στοιχειώδεις κοινωνικούς (και υπαρξιακούς) όρους, που τους κρατούσαν εντός, ή στα όρια του κοινωνικού ιστού, να καταρρέουν.
Tην ίδια στιγμή που υπάρχει έκρηξη των ψυχικών διαταραχών, αποδομείται το σύστημα της Υγείας και της Ψυχικής Υγείας, ιδιαίτερα σε μια κατεύθυνση ιδιωτικοποίησης από τη μια και επιβολής κατασταλτικών πρακτικών, δομών και υπηρεσιών, από την άλλη.
Έτσι, οικονομικά αδύναμοι ασθενείς μένουν συχνά ανασφάλιστοι, σε πολλές περιπτώσεις καλούνται να πληρώσουν ακόμα και την νοσηλεία τους, προμηθεύονται με όλο και μεγαλύτερη δυσκολία τα αναγκαία φάρμακα, με δυσπρόσιτες γραφειοκρατικές διαδικασίες χορήγησης. Από την άλλη οι υπηρεσίες ψυχοθεραπείας-συμβουλευτικής, καλύπτονται κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα, ενώ οι δημόσιες δομές ψυχικής υγείας που απευθύνονται στο γενικό πληθυσμό, είναι υποστελεχωμένες και αδυνατούν να καλύψουν τις όλο και αυξανόμενες ανάγκες. Όλα τα παραπάνω, βέβαια, συμβαίνουν στο πλαίσιο της κυρίαρχης «κατεστημένης» ψυχιατρικής αντίληψης που πάντα συνέχεε την θεραπεία με τον κοινωνικό έλεγχο, τα ψυχοφάρμακα και την ψυχιατρική καταστολή.
Για όλα αυτά θέλουμε να συζητήσουμε με τον ψυχίατρο, Θοδωρή Μεγαλοοικονόμου, την Τετάρτη 10 Μαϊου, στις 7:30, στο χώρο της λέσχης (Σουλίου και Δέρκων, πλ. Αναξαγόρα), για τις διαφορετικές εμπειρίες που υπάρχουν, και να ακουστούν λογικές καταπιεσμένες και ακυρωμένες από την κατεστημένη «κανονικότητα», σχετικά με τις σύγχρονες προσεγγίσεις μιας διαφορετικής αντίληψης απέναντι στα αδιέξοδα που καταπονούν τον ψυχισμό:
• Πως εξηγείται η συναισθηματική δυστυχία που φαίνεται να παίρνει διαστάσεις επιδημίας;
• Ποιος είναι ο κυρίαρχος τρόπος κατανόησης καταστάσεων, όπως είναι η κατάθλιψη, το άγχος, οι διαταραχές (ψυχωτικές καταστάσεις) στη σύγχρονη κοινωνία;
• Είναι αποτελεσματικός ο τρόπος σύμφωνα με τον οποίο οι κοινωνικές αιτίες ερμηνεύονται κατά βάση μέσω ενός βιο-ιατρικού πλαισίου/ μοντέλου, δεικτών κλπ ή υπάρχει σχέση μεταξύ ψυχικής υγείας και κοινωνικών συνθηκών;
• Απέναντι στην αποθέωση του «ατομισμού» αλλά και την πολύμορφη καθημερινή βία ενός συστήματος που αλλοτριώνει τον άνθρωπο και φθείρει την ψυχική υγεία μπορεί και έχει σημασία να αναδειχθεί μια εναλλακτική, ανθρωπιστική, προσέγγιση απέναντι σε μια «κανονικότητα» πιο άρρωστη από αυτό που, αυτή η ίδια «κανονικότητα» ορίζει ως «αρρώστια»;
• Και τέλος, πώς πρέπει να αντιδράσουμε;
